Teken

In de zomer komen teken veel voor in bossen, struiken en grasvelden. Omdat we als scouts regelmatig de natuur in gaan, is de kans om door een teek gebeten te worden vrij groot. Daarom besteden we aandacht aan teken. Niet om paniek te zaaien, maar om jullie te informeren en te laten weten dat we er alert op zijn!

Een teek ziet eruit als een spinnetje en zit vooral in bossen en struiken. Door een tekenbeet kun je de ziekte van Lyme krijgen. Deze ziekte kan ernstige gevolgen hebben als je er niets tegen doet. Wanneer je de teek binnen 24 uur uit de huid haalt, is de kans op besmetting minimaal. Hoe weet je of je besmet bent? Meestal krijg je een rode ring op de huid, rondom de plaats van de beet of je voelt je grieperig. Ga dan naar de huisarts.

Wat is het?

Door de beet van een teek kun je de ziekte van Lyme krijgen. Als dit spinachtige diertje namelijk besmet is, kan hij de ziekte overbrengen op mensen en dieren. Deze infectieziekte kent drie opeenvolgende stadia met steeds ernstigere klachten. Het is dus belangrijk om een teek snel op te sporen en goed te verwijderen. Want als je dit binnen 24 uur op de juiste wijze doet, loop je vrijwel geen risico.

Ziekteverschijnselen:

1. Bij het eerste stadium (tussen de drie dagen en drie weken na de beet) horen enkele vrij algemene klachten. Meestal komt rond de plaats van de beet een rode, ringvormige uitslag, die zich geleidelijk uitbreidt. Je kunt je grieperig voelen en allerlei klachten krijgen: hoofdpijn, spierpijn, keelpijn, koorts en vermoeidheid.
2. In het tweede stadium (enkele weken of maanden na de beet) kunnen er (zeer) ernstige klachten ontstaan: uitstralende pijn in je arm of been, een scheefstaand gezicht, dubbel zien, neiging tot flauwvallen en hartritmestoornissen. Ook pijn aan botten, spieren en gewrichten kan in dit stadium voorkomen.
3. In het derde stadium (maanden tot zelfs jaren na de infectie) krijgt de patiënt soms last van ernstige pijn en zwelling van gewrichten (vooral in de knie), ernstige loop- of oriëntatiestoornissen of ernstige ontstekingen van de huid aan de voeten en handen.

De ziekte is in elk stadium vrijwel altijd goed te genezen met antibiotica. Het lastige is echter dat je soms de eerste verschijnselen niet goed waarneemt. Dan zal een arts bij de klachten die horen bij stadium twee of drie niet direct denken aan een tekenbeet. Daarom is het belangrijk alert te zijn op tekenbeten.

Hoe vaak komt het voor?

De ziekte van Lyme komt in Nederland vaak voor. In ons land is gemiddeld 14 procent van de teken besmet met Lyme, maar dit verschilt per gebied. De kans op de ziekte van Lyme na een tekenbeet is echter veel geringer (minder dan 1 procent). Zowel kinderen als volwassen kunnen de Lyme-ziekte krijgen.

In bossen en natuurgebieden loop je risico op een tekenbeet. Vooral in de zomermaanden: je bent dan onbedekt en er zijn meer teken.

Teken zitten vooral:

• In dicht begroeide gedeelten van het bos
• Op toppen van grassprieten (op één tot anderhalve meter hoogte)
• In laag struikgewas, vooral aan de bosrand of langs veldwegen

Wat doe je eraan?

Je kunt maatregelen nemen om de kans op tekenbeten te verminderen:

• Blijf op de paden in natuurgebieden.
• Vermijd contact met struikgewas en hoog gras.
• Draag kleding met lange mouwen, een lange broek en dichte schoenen.
• Stop de pijpen van de broek in de sokken.
• Gebruik muggenolie of een muggenstick (met circa 30 procent DEET) op de onbedekte huid.
• Zet kleine kinderen een petje of hoedje op.

Hoewel je door de bovenstaande maatregelen niet veel risico meer loopt, is het goed om ’s avonds de huid op teken te controleren. Kijk vooral naar warme plekken, zoals de oksel, lies, bilnaad, knieholten en bij kinderen ook het hoofd, in de hals en achter de oren.

Hoe verwijder je een teek?

Bijt een teek zich vast, probeer deze dan zo snel mogelijk goed te verwijderen. De parasiet heeft namelijk tijd nodig om zich vol bloed te zuigen. Hoe meer tijd de teek heeft, hoe meer kans op besmetting.

Soms laten teken uit zichzelf los als u een hete douche of een heet bad neemt, maar dit werkt lang niet altijd.

Wat u in ieder geval nóóit moet doen: de teek verdoven met alcohol, ether of andere middelen. Daardoor zou de teek kunnen braken en zijn ziektekiemen alsnog aan u overdragen.

Ook niet veilig is de teek tussen duim en wijsvinger vast te pakken en omhoog te trekken. Zo kunt u de teek platdrukken, met ook weer tot gevolg dat de bacteriën in uw lichaam komen.

Veel beter is om een speciale tekentang te gebruiken. Bij de apotheek en bij de stichting SAAG kunt u deze krijgen onder de naam Teek it easy. Met de tang moet u de teek in zijn 'nek' vastpakken en net zolang ronddraaien totdat hij loslaat. Soms blijft de kop van de teek achter. Dat is geen probleem. Het restant komt er, net als een splinter, na een paar dagen vanzelf wel uit.

Een ander hulpje is de TRIX Tick Remover Pen van CODA Products. Dit pincet bevat een lasso waarmee u de teek bij de nek kunt vastpakken en wegdraaien. TRIX is verkrijgbaar bij apotheek en enkele buitensportzaken, o.a. Bever Zwerfsport en Zwerfkei. Voor meer informatie: Coda Products.

Verder is sinds kort de TickedOFF, een Amerikaans handigheidje om teken te verwijderen, in Nederland verkrijgbaar onder de naam Teekweg. De Teekweg oogt als een plastic maatlepeltje met een scherpe inkeping. Met het lepeltje kunt u in één beweging teken opscheppen, die dankzij de inkeping pijnloos worden losgetrokken van de huid. Voor meer informatie: Teekweg.  

In plaats van een tekentang lukt het verwijderen vaak ook met een gewone pincet, maar dit is wat riskanter. Een teek die zich al heeft volgezogen met bloed heeft een dik achterlijf, waardoor die niet goed in zijn nek is vast te pakken zonder het lijf plat te drukken.

Ontsmet, zodra de teek is verwijderd, de plek met jodium of alcohol.

Het is slim om de datum van de beet even te noteren voor als je later toch klachten krijgt. Controleer de eerste drie weken de huid rondom de beet. Als er een rode ring ontstaat of als je griepachtige verschijnselen krijgt, moet je de huisarts raadplegen.

Veelgestelde vragen

Kun je een teek met het blote oog zien?
Ja, want deze parasiet is 1 tot 3 millimeter groot.

Kun je je inenten tegen teken?
Nee, er bestaat geen vaccin tegen.

Kun je de ziekte van Lyme meerdere keren krijgen?
Ja, elke keer als een teek je bijt kun je de ziekte krijgen.

Wat gebeurt er precies als je gebeten wordt door een teek?
Als de teek op je huid zit, bijt hij zich vast aan je huid en zuigt bloed op. Als deze teek besmet is, kan de bacterie door de beet van de teek in het lichaam terechtkomen. Vervolgens kun je ziek worden.

Kan een teek alleen van boven komen?
Nee, een teek kan ook bijvoorbeeld langs een been omhoog kruipen en zich daar vastbijten.

Mag je een teek verdoven met alcohol of een sigaret voordat je deze verwijdert?
Nee! Gebruik geen alcohol als de teek er nog in zit. Want dan braakt de teek alsnog haar maaginhoud met de bacteriën uit en is de kans op besmetting nog groter.

Wie lopen er risico op teken?
Mensen en dieren die regelmatig van de paden in natuurgebieden en bos afwijken lopen meer risico. Bijvoorbeeld scouts!

Wat doen we bij Scouting dr. Ariens Ingrid aan tekenbeten?

Tijdens meerdaagse opkomsten informeren we de kinderen over teken zodat ze ook zelf alert zijn. En natuurlijk controleren we de kinderen op de aanwezigheid van teken. We proberen zelf om een teek zo goed mogelijk te verwijderen met een tekentang. Mocht het ons niet lukken om een teek volledig te verwijderen, raadplegen we een huisarts. Na de opkomst informeren we de ouders.

Bronvermelding

• Informatie Standaarden Infectieziekten, GGD Nederland, september 2000.
• Infectieziekteprotocol van de Landelijke Coördinatiestructuur Infectieziektebestrijding
• Scouting 't Volbert www.volbert.nl
   

Voor nog meer gedatailleerde informatie kijk op Wikipedia